Bài 1: Nghĩa tình đồng đội

LTS: Loạt ký sự “Kỷ vật từlòng đất” đăng 6 kỳ trên báo Bình Dương từ ngày 17 đến 22-9 vừa qua đã gây xúcđộng và nhiều quan tâm của độc giả; đặc biệt đối với các cựu binh đã từng thamgia cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Nhiều ý kiến phản hồi bày tỏ sự đồngtình, chia sẻ tâm tư được gởi đến với báo. Mọi người đều có chung suy nghĩ:cách nào để tìm ra được tác giả quyển nhật ký, gặp gỡ thân nhân liệt sĩ vớimong muốn mang lại niềm tự hào cho gia đình. Tuy nhiên, do nhật ký không ghitên, không địa chỉ, không hòm thư, đơn vị cụ thể nên hành trình tìm kiếm có lúctưởng chừng như “mò kim đáy bể”. Song, với lòng quyết tâm và tinh thần tráchnhiệm cao của Ban Biên tập và phóng viên Báo Bình Dương, cuối cùng cuộc tìm kiếmđã mang lại kết quả bất ngờ đến độ ngỡ ngàng! Dưới đây là loạt bài viết về hànhtrình tìm liệt sĩ. Qua đó hy vọng quý độc giả sẽ hiểu thêm về nhân thân, giađình, quê hương của người nữ chiến sĩ cách mạng chỉ mới 17 tuổi đã xung phongvào chiến trường đánh Mỹ và đã nằm xuống trong lòng đất,hy sinh khi tuổi đời vừatròn 21.

Cuối tháng 9, đoànchúng tôi bắt đầu lên đường tìm tác giả nhật ký “Thế hệ Hồ Chí Minh”. Hànhtrang mang theo làm cơ sở cho cuộc tìm kiếm là một quyển nhật ký 35 trang và 6bức ảnh được lấy lên từ lòng đất sau gần nửa thế kỷ. 50 năm, thời gian làm chocon người quên đi nhiều thứ; song chúng tôi tin rằng có những kỷ niệm rất khónhạt phai trong tâm thức của người lính. Đó là những ký ức về đồng đội một thờicùng chiến đấu và đã đổ máu, hy sinh cho Tổ quốc tươi đẹp hôm nay. Thật vậy,trong hành trình đi tìm liệt sĩ-tác giả nhật ký “Thế hệ Hồ Chí Minh”chúng tôiđã nhận được rất nhiều sự quan tâm, chia sẻ thông tin từ những người đồng đội,đồng chí của liệt sĩ này.

  Ai là tác giả nhật ký“Thế hệ Hồ Chí Minh”?

Những manh mối ban đầu

Trước đó, khi kết thúc loạt ký sự “Kỷ vật từ lòng đất”, BanTuyên giáo Tỉnh ủy Bình Dương đã tổ chức buổi họp báo tại trụ sở Báo Bình Dươngnhằm chia sẻ thông tin với các cơ quan truyền thông báo chí trong khu vực, quađó để nhờ các đơn vị bạn cùng chung tay tìm liệt sĩ. Tại cuộc họp này, nhiềukhách mời là cựu chiến binh đều có nhận định: tác giả của tập nhật ký này làgiáo viên hoặc từng công tác trên mặt trận tuyên huấn ở Chiến khu Đ. Những nhậnđịnh của các cựu binh đã là manh mối đầu tiên cho hành trình tìm kiếm của chúngtôi. Hơn nữa, các nhận định trên cũng trùng khớp với những dòng nhật ký được chịviết vào năm 1964: “Tháng 5-1964, được tin chuẩn bị đi dự lớp sư phạm ở R (họpngày 30-5), rất phấn khởi về tư tưởng. Vì đi học sẽ có kiến thức, phục vụ cáchmạng nhiều hơn”.    Những dòng chữ trongtrang đầu tiên của nhật ký

Riêng các ý kiến cho rằng, chị là người quê Nam bộ thì khôngcần bàn cãi vì chính xác là như vậy. Có một chi tiết làm mọi người rất bănkhoăn là ở trang đầu của nhật ký, chị có ghi họ tên của mình nhưng rồi sau đóbôi xóa chỉ còn để sót lại 2 chữ T viết hoa. Tại sao như vậy? Có ý kiến cho rằng,đó là quy định bí mật thời chiến. Những ai từ Bắc vào Nam đánh giặc, khi viếtnhật ký thường được ghi họ tên và địa chỉ gia đình. Cho nên sau này, nhật ký củaĐặng Thùy Trâm, Nguyễn Văn Thạc được tìm thấy dễ dàng vì 2 người ghi đầy đủ nhữngthông tin cá nhân. Nhưng các chiến sĩ từ vĩ tuyến 17 trở vào thì không đượcphép ghi thông tin cá nhân trong nhật ký; bởi trong một hoàn cảnh nào đó, chẳnghạn như hy sinh hoặc đánh rơi nhật ký mà giặc có được sẽ giúp chúng phát hiện địachỉ thì gia đình sẽ bị liên lụy, hậu quả khôn lường. Do đó, chị xóa tên củamình cũng là điều dễ hiểu, đây cũng là cách chứng tỏ rằng quê chị ở miền Nam. 2chữ T viết hoa chị bôi xóa chưa hết đã “đánh đố”đối với mọi người. Chúng tôi phỏngđoán, T-T có thể là Thu Thủy, Thanh Thanh, Thanh Tâm, Thủy Tiên... Riêng chữ Mviết tắt, lặp đi lặp lại nhiểu lần trong nhật ký được xác định là từ viết tắtkhi xưng hô: M tức là “mình”.

 Có những tấm lòng...

Trong khi đoàn Báo Bình Dương vào cuộc hành trình tìm liệtsĩ thì ở “bên ngoài” cũng có nhiều người lặng lẽ tìm đồng đội, đồng nghiệp, đólà ông Nguyễn Xuân Vinh nguyên Tổng Biên tập Báo Bình Dương. Thời đánh Mỹ, ôngcó thời gian hoạt động giáo dục ở chiến khu nên đã cung cấp cho chúng tôi nhiềuthông tin có giá trị. Sau này, cũng nhờ một cuộc điện thoại của ông Vinh đãgiúp chúng tôi có thêm những cơ sở vững chắc để tiếp tục tìm liệt sĩ trong hy vọng.Ngoài ông Vinh, còn có một “nhóm” đã rất nhiệt tình hỗ trợ thông tin cho báoBình Dương. Đó là “nhóm” của thầy Lê Hưng cùng bạn bè, đồng nghiệp của ông. ThầyLê Hưng- một nhà giáo đồng thời là thầy thuốc ưu tú được nhiều người kính mến.Gia tộc Lê Hưng cũng nổi tiếng vì đã có nhiều đầu sách nghiên cứu về văn hóaphương Đông được đánh giá cao. Với tấm lòng của một nhà giáo, sau khi đọc báoBình Dương, thầy Hưng chia sẻ thông tin: “Giai đoạn năm 1959-1963, tôi là thầygiáo dạy học ở xã An Mỹ (nay là phường Phú Mỹ, TP.Thủ Dầu Một) đã chứng kiến rấtnhiều học sinh xếp đèn sách lên đường chiến đấu. Vùng này có 3 ngôi trường và từđây nhiều thanh niên đã ra đi theo tiếng gọi của Tổ quốc. Tôi nhớ rõ có 2 côgái, tác phong rất nhanh nhẹn có tên là Một và Mười đang học thì bỏ vào rừngtham gia kháng chiến...”.    Đoàn cán bộ, P.V BáoBình Dương trên đường tìm nhân thân liệt sĩ

Từ thông tin của thầy Hưng, chúng tôi lên đường xác minh;song rất tiếc những người trong cuộc vì tuổi cao nên họ không còn nhớ rõ cácchi tiết. Tuy vậy, từ những thông tin trên cũng đã giúp chúng tôi loại dần vàkhoanh vùng được nơi cần tìm. Đến đây có thể khẳng định: Liệt sĩ - tác giả nhậtký không phải là người quê Bình Dương. Cuộc tìm kiếm gián đoạn!

Xác minh thêm thông tin, đến đầu tháng 10 sau khi nhận đượcđiện thoại của một đồng nghiệp ở Báo Đồng Nai cho rằng: “Có manh mối”. Chúngtôi lên đường sang Đồng Nai. Người chúng tôi tìm gặp đầu tiên ở TP.Biên Hòa làông Nguyễn Trùng Phương, nguyên Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Nai. Trong khángchiến, ông Phương là cán bộ tuyên huấn ở Chiến khu Đ. Nhìn bức ảnh, ông Phươngthốt lên: Sao thấy quen lắm! Nhưng hỏi về địa chỉ, tên tuổi của người trong ảnhthì ông không thể nào nhớ nổi. Ông Phương nói: “Ban Tuyên huấn R gồm nhiều tiểuban như Ban Huấn học, Văn hóa... nên các bạn cần khoanh vùng cụ thể. Có thể chịnày ở Tiểu ban giáo dục...”.

Rời nhà ông Phương, chúng tôi tiếp tục đến gặp ông NguyễnNam Ngữ, nguyên Phó Bí thư Thành ủy Biên Hòa; cũng là cán bộ thời đánh Mỹ hoạtđộng ở Chiến khu Đ. Tuy vậy, ông Ngữ cũng không thể nhớ ra được người trong ảnh.Nhưng rất may là ông cung cấp thêm cho chúng tôi một loạt thông tin cần thiết.

Sau tuần đầu tiên nỗ lực tìm kiếm liệt sĩ, kết quả mà chúngtôi thu được chỉ là những manh mối ban đầu tuy có giá trị nhưng vẫn chưa cụ thể.Do đó, việc tìm kiếm vẫn chưa thể hình dung. Điều khiến cho chúng tôi có ấn tượngsâu sắc nhất là: “đi tìm đồng đội” không chỉ là chủ trương, chính sách của Nhànước, mà còn là nghĩa cử cao đẹp đã lan tỏa và là đạo lý, nghĩa tình của ngườidân. Nhưng thực tế khi vào việc cụ thể như thế này, bước đầu mờ mịt thông tinđã khiến chúng tôi nao lòng, suy nghĩ liệu có nên nhờ đến chương trình “Nhưchưa hề có cuộc chia ly” của Đài Truyền hình Việt Nam vào cuộc(?) Thế nhưng mộttin vui lại bất ngờ xuất hiện...

Bài 2: Chị ấy từng dạy tôi học!

 KIẾN GIANG - NHÂN QUANG

 Cảm nhận từ nhật ký “Thế hệ HồChí Minh”

 Ông TRẦN QUANG BẢO, Phó Chủ tịchHội Người cao tuổi tỉnh: Cuốn nhật ký là nguồn tư liệu quý giá

  Đọc cuốn nhật ký “Thế hệ Hồ Chí Minh”, tôicàng cảm nhận sâu sắc hơn cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc vô cùng ác liệt.Sự sống và cái chết vô cùng mong manh. Những người chiến sĩ sống trong điều kiệnvất vả, đói cơm, thiếu thuốc diễn ra thường xuyên nhưng sau tất cả khó khăngian khổ đó, họ lại đứng lên để đấu tranh giành độc lập dân tộc. Thập niên 60,70 của thế kỷ trước là giai đoạn khốc liệt nhất của cuộc chiến tranh. Ở miềnNam, không phân biệt già trẻ, gái trai đều có thể trở thành những người chiếnsĩ cách mạng. Còn ở miền Bắc, không chỉ thanh niên nông thôn, công nhân mà nhiềuhọc sinh - sinh viên đã tạm gác lại ước mơ học tập để lên đường bảo vệ Tổ quốc.Thế hệ đó đã rất đỗi tự hào và vinh dự khi được làm người  lính ra tuyến đầu đánh Mỹ, bất chấp bom đạn củakẻ thù ngày đêm trút xuống. Bom đạn quân thù không thể dập tắt mà còn thổi bùngngọn lửa khát vọng tự do, độc lập của những thanh niên ưu tú sẵn sàng ra trận.Máu của các anh, chị đã đổ xuống góp phần tô thắm cho trang sử vẻ vang, hàohùng của dân tộc hôm nay và mai sau.

Điều đáng quý nhất là dù bịvùi lấp dưới lòng đất gần 50 năm nhưng cuốn nhật ký và các kỷ vật của ngườilính này vẫn còn nguyên vẹn. Với thế hệ trẻ hôm nay, cuốn nhật ký là một nguồntư liệu vô cùng quý giá. Nó không giáo dục cho thế hệ trẻ bằng những hình tượnghư cấu, những tình huống được tái hiện lại; mà nó là người thật, việc thật. Cuốnnhật ký được viết bằng tâm tư, tình cảm, bằng ý chí và tâm huyết của người chiếnsĩ cách mạng kiên trung, gan dạ. Vì vậy, thế hệ trẻ hôm nay phải nhìn theo đó đểhọc hỏi. Trong điều kiện hết sức khắc nghiệt nhưng những người chiến sĩ cách mạngvẫn thể hiện tình yêu quê hương, đất nước bao la. Họ khát khao được cống hiến.Trong khi đó hiện nay, nhiều người trẻ chưa cống hiến gì cho đất nước mà luônđòi hỏi cho những lợi ích cá nhân, hẹp hòi. Thế hệ trẻ phải sống như cuốn nhậtký: “Thanh niên là lực lượng đóng góp cho sự nghiệp cách mạng nhiều nhất vàcũng là thế hệ xây dựng xã hội mai sau. M. phải suy nghĩ và thực hiện cho đượcnhư vậy. Mọi ý nghĩ riêng tư, vì cá nhân phải gạt bỏ, để xứng đáng là người cộngsản”. Với những người may mắn sống trong đất nước hòa bình như hôm nay, chúngta càng phải trân trọng và biết ơn họ- những người đã ngã xuống cho sự bình yên,phát triển.

TRẦN THỊ THANH TRANG, Phó Bí thư Đoàn phườngAn Thạnh (Thị xã Thuận An): Thế hệ trẻ phải noi theo gương chị

 Lần đầu đọc “Kỷ vật từlòng đất” trên báo Bình Dương, tôi bị thu hút ngay với tựa đề mang tên nhật ký“Thế hệ Hồ Chí Minh” bởi vì bản thân là một cán bộ Đoàn nên những gì liên quanđến Bác Hồ tôi vẫn thường quan tâm, chú ý, bên cạnh đó tôi rất yêu thích 2 quyểnnhật ký Đặng Thùy Trâm và Nguyễn Văn Thạc nay lại đọc thêm quyển nhật ký nàytôi như “nhặt được vàng”. Qua các kỳ báo được đăng tải về cuốn nhật ký, tôi nhậnthấy chị M. là một phụ nữ có lý tưởng cao đẹp, luôn đặt hình ảnh đất nước trongtrái tim, chị luôn khát khao cống hiến sức trẻ cho quê hương.

Tuy chỉ được đọc gián tiếpnhật ký nhưng ở mỗi kỳ đều có những lời diễn giải, bình luận của tác giả bàiphóng sự, kèm theo những hình ảnh làm cho nhật ký của chị càng thêm sống động.Lời văn trong nhật ký thật gần gũi, mộc mạc, thể hiện được giọng điệu của mộtcô gái Nam bộ hiền lành, chất phác nhưng cũng chứa đựng một ý chí chiến đấu mạnhmẽ “quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh”.

Tôi đặc biệt thích kỳ thứ2 của loạt bài là “Sống như anh”, chị luôn noi theo gương anh Nguyễn Văn Trỗi đểsống và chiến đấu. Và thế hệ trẻ hôm nay nên noi theo gương chị mà cống hiến sứctrẻ, sự nhiệt huyết vào các hoạt động Đoàn - Hội - Đội, tham gia các hoạt độngtình nguyện vì cộng đồng, chăm lo các gia đình chính sách, gia đình có công vớicách mạng, rèn luyện tu dưỡng đạo đức thành con người tài đức vẹn toàn. Thế hệtrẻ hôm nay không chiến đấu vì chiến tranh nhưng phải chiến đấu vì sự nghiệpxây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Tôi mong quyển nhật ký nàysẽ mau chóng được xuất bản thành sách để nó đến được với đông đảo mọi người, đặcbiệt là thế hệ trẻ để giúp họ có thể học tập theo lý tưởng cao đẹp của chị.

T.THẢO - N.NHƯ (ghi)

 * Nhật ký Thanh niên thế hệ Hồ Chí Minh

- Bài 1: Thanh niên thế hệ Hồ Chí Minh

- Bài 2: Sống như anh

- Bài 3: Những bức ảnh sống mãi với thời gian

- Bài 4: Nỗi lòng người lính già

- Bài 5: Tiếng gọi từ lòng đất

- Bài cuối: Ai đã gây cảnh đau lòng!