Chỉ 4 ngày sau Giáng sinh năm 2014,ừApplecủaphươngĐôngtrởthànhBlackBerryphươngĐôkq arsenal hãng smartphone Trung Quốc Xiaomi công bố đã kêu gọi được 1,1 tỷ USD tiền vốn và đạt giá trị 45 tỷ USD. Thế nhưng, vẻn vẹn 18 tháng sau, một phân tích mới về công ty cho biết giá trị của hãng chỉ còn chưa đến 4 tỷ USD. Điều gì đã xảy ra với startup giá trị nhất thế giới một thời?

Một trong những người đầu tư vào Xiaomi , ông Yuri Milner dự đoán giá trị của Xiaomi phải tăng gấp đôi, lên đến 100 tỷ USD. "Xiaomi luôn phát triển ở tốc độ chưa từng có", Milner nói với hãng tin Bloomberg vào thời điểm đó.

Milner là nhà đầu tư có tiếng trong lĩnh vực công nghệ. Khoản đầu tư của Milner vào Facebook năm 2009, thời điểm mạng xã hội này được định giá 10 tỷ USD, đã giúp ông trở thành tỷ phú khi Facebook lên sàn chứng khoán năm 2012. Ông cũng là một nhà đầu tư của gã khổng lồ thương mại điện tử Trung Quốc Alibaba năm 2011, 3 năm trước khi Alibaba cổ phần hóa.

Nhưng ngay cả một người có lịch sử đầu tư thành công như Milner cũng có thể sai.

Xiaomi đang chứng kiến thị phần smartphone của họ sụt giảm không phanh, trong khi hệ sinh thái các thiết bị kết nối của họ, bao gồm nồi cơm điện thông minh, thiết bị VR và thậm chí là những chiếc ô Xiaomi bán ra cũng không tạo được doanh thu đáng kể nào cho công ty.

Theo các con số vừa được hãng nghiên cứu IDC công bố tuần này, trong quý thứ 2/2016, doanh số smartphone của Xiaomi giảm gần 40% tại Trung Quốc so với cùng kỳ năm ngoái. Toàn bộ thị trường Trung Quốc tăng trưởng cùng kỳ 4,6%, và trong khi Apple chịu mức giảm lớn tương tự Xiaomi thì những đối thủ thực sự của hãng trong phân khúc tầm trung đến giá rẻ là Huawei, Oppo và Vivo đều đạt mức tăng trưởng tốt.

Trong 12 tháng sau khi đạt giá trị kỷ lục, Xiaomi đã hai lần bỏ lỡ các mục tiêu doanh số cũng như doanh thu. Theo nhà phân tích Richard Windsor, doanh thu có thể sụt giảm thêm 10-20% trong năm 2016, khiến giá trị của Xiaomi chỉ còn 3,6 tỷ USD.

Xiaomi, một công ty từng được mệnh danh là "Apple phương Đông", đã sai ở đâu?

Xiaomi tăng trưởng ngoạn mục dựa trên một thực tế đơn giản: Hãng có thể sản xuất ra những chiếc smartphone với phần cứng và các tính năng cao cấp với mức giá chỉ bằng một phần so với Apple và Samsung. Tuy nhiên, lợi thế đó nhanh chóng biến mất khi nhiều nhà sản xuất đi theo mô hình này và cho ra đời những mẫu smartphone có phần cứng cao cấp và giá rẻ.

Dù vậy, không như Xiaomi, các đối thủ của hãng có thể đem đến một điều gì đó mới và sáng tạo. Ví dụ, Vivo ra màn hình cong. Oppo và OnePlus ra sạc nhanh. LeEco ra nội dung độc quyền và Huawei ra camera thấu kính kép cùng cảm biến vân tay.

Neil Shah, một nhà phân tích của CounterPoint Research nhận định: "Tôi nghĩ sức tăng trưởng của Xiaomi trong mảng smartphone đã chững lại, vì các đối thủ có R&D tốt hơn, chuyên môn sản xuất và hệ thống phân phối, địa lý rộng hơn. Xiaomi không thể sáng tạo độc lập cũng là một trong những lý do chính".

Một vấn đề khác nữa với Xiaomi là hãng liên tục tập trung vào thị trường giá siêu rẻ, với những sản phẩm như RedMi, dù đã có những bằng chứng rõ ràng cho thấy người tiêu dùng Trung Quốc sẵn sàng trả nhiều tiền cho smartphone. Quyết định trì hoãn ra mắt mẫu smartphone Mi Note 2 trước mẫu Redmi Note 3 bình dân hồi đầu năm nay cho thấy công ty đang bối rối về các chiến lược ưu tiên và thất bại khi tạo sự thay đổi trên thị trường.

Vỡ tan giấc mộng toàn cầu

Quay trở lại thời điểm tháng 12/2014, một trong những lý do nhà đầu tư Milner tự tin về năng lực rằng Xiaomi sẽ gấp đôi giá trị là lúc đó hãng chỉ bán smartphone tại một số nước châu Á. Với sự tính toán rằng một khi Xiaomi bán smartphone ở châu Âu và Mỹ, hãng sẽ trở thành một "tay chơi toàn cầu".